शुभ दिपावळी २०१८

मित्रहोच्या सर्व वाचक मंडळींना दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा. चिवडा, लाडू, करंजी, अनरसे, चकली, शंकरपाळे या सर्वांवर ताव मारताय की नाही. दिवाळीच्या सणात मोठ मोठे डायेटिशियन सुद्धा खाण्यावर ताव मारायला परवानगी देतील. हल्ली यांचेही पिक भरपूर आले बर. नाही दिली तर त्या साऱ्यांना दूर कोपऱ्यात बसवून मनसोक्त खा, अर्थात तब्येत सांभाळानूच. दिवाळीत खायचे नाही तर मग कधी खायचे. तेंव्हा दिवाळीचा भरपूर फराळ करा. स्वतच्या आवडीचा, वेगळ्या चवीचा फराळ बनवा आणि खा. खर म्हणजे स्वतःती वेगळी अशी चव जोपासलीच पाहीजे. मिपाच्या दिवाळी अंकाच्या संपादकीयातील वाक्य घेउन बोलायचे झाले तर उदया झी विकते तीच चकली आणि तोच अनरसा असे म्हणावे लागेल. काही सांगता येत नाही काही दिवसात झी वाहिनी दिवाळीचा फराळ सुद्धा विकायला लागेल. तेंव्हा आपली वेगळी चव जोपासा आणि दुसऱ्याची आवडली तर तिही अंगीकारा.

आपली भाषा मग ती बोलीभाषा का असेना जोपासायलाच पाहिजे. गेल्या दिवाळीत मी सिनेमावाला विज्या हे व्यक्तिचित्र लिहिले होते. ते मिपाच्या दिवाळी अंकात प्रकाशित झाले. यावेळेलाही अजून एक व्यक्तिचित्र गवत्या पण कथा वाटेल असे लिहिले. य़ा दोन्ही व्यक्तिचित्रांची भाषा वऱ्हाडी आहे. गेल्या वेळेला खूप छान प्रतिसाद होता यावेळेला भट्टी जमली कि नाही ते माहीत नाही. अशा रितीने सलग पाचव्या वर्षी मिपाच्या दिवाळी अंकासाठी लिहिले. मिपाचा या वर्षीचा दिवाळी अंक सुद्धा खूप संपन्न असा आहे. सुंदर लेख आहेत, कथा आहेत आणि प्रवासवर्णन आहेत. अजून सारे वाचून झाले नाही पण जे वाचले ते उत्तम होते. मला शैलेंद्र यांचा प्रसारमाध्यमांचा आढावा घेणारा लेख आवडला. तसेच प्रचेतस यांनी दक्षिण गोव्यातील वेताळांच्या मूर्त्यांविषयी माहिती देणारा लेख पण सुंदर आहे.  पुढे जाउन मोबाइलच्या अतिवापरामुळे मोबाइल डायेट करावे लागले तर ते कसे असेल याची एक छोटीशी विनोदी कथा माझा मोबाइल डायेट मराठी कल्चर आणि फेस्टीवल्सच्या दिवाळी अंकात प्रकाशित झाली. हा दिवाळी अंक बुकगंगावर सुद्धा उपलब्ध आहे. दिवाळी अंकात खूप सुंदर लेख आणि कथा आहेत. बऱ्याच सिद्धहस्त लेखकांनी दिवाळी अंकासाठी लेखन केले आहे.

पाच वर्षे झाली ब्लॉग लिहतोय पण अजूनही लिहायचा कंटाळा आला, काय लिहावे सुचत नाही, असे होत नाही. यावर्षी नाटक, एकांकिका अशा प्रांतात सुद्धा भरारी मारली. लिहायच्या बाबतीत डोक्यात रोजच दिवाळी असते पण कागदावर उतरवायच्या बाबतीत मात्र शिमगाच असतो. काहीतरी उद्दीष्ट समोर असायला हवे. कधी उत्साह असतो पण बऱ्याचदा कंटाळाच. असो या दिवाळीत लाडू, चिवडा, अनरशासोबत बरीच साहित्याचीही पाने खा. स्वतःला, तुमच्या दिवाळीला समृद्ध करा.

जाता जाता पुन्हा एकदा लक्ष लक्ष दिव्यांची रांगोळी करताना एक दिवा असा लावा कि जो कुणाचे आयुष्य उजळून जाईल.

दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा !!

 

Advertisements

ढेरपोट्याचा डाव खल्लास…

चित्रे: नितीन बंगाळे

हवा हि नाकात गेली कि जितकी चांगली तितकीच ती डोक्यात गेली की वाइट. डोक्यात हवा ही जातेच. असे डोक्यात हवा गेलेले नमुने दिसतातच. चार लोक जोकला काय हसले तर तो स्वतःला पुल समजायला लागतो. एखाद्या कार्यक्रमात एखादी कविता काय वाचली तर लगेच गुलजारच्या काव्यातली भाव्यात्मकता हल्ली कमी होत आहे काय? अशी चर्चा करायला लागतो. तिसऱ्या गल्लीतल्या चौथ्या चौकातल्या गणेशोत्सवाच्या नाटकात अमिताभचे डॉयलॉग काय वाचले तर लगेच आपल्याच घरुन ऐश्वर्याला म्हणायला लागतो ‘सूनबाई सतत नाकातून आवाज नाही काढायचा.’  ही अशी हवा खास डोक्यात जायलाच असते असेच वाटते. अशीच डोक्यात हवा गेलेला हा गोम्स, खऱतर छान नारायण गोमासे पण नाही मी नॅरी गोम्स म्हणे. फक्त हातात पाइप धरला आणि अंगावर कोट चढवला म्हणून स्वतःला गुप्तहेर समजनारे हे ध्यान. गुप्तहेरीशी काडीचाही संबंध नाही. ज्यांना लग्नात कोण बुट लपवतो ते सांगता येत नाही चालले गुप्तहेर बनायला. तेंव्हा फजिती ही होणारच. अशाच फजितीची मी एक कथा लिहिली होती. डॉ. वाटमारे आणि ढेरपोट गोम्स.   मी लिहिणारा कोण.  मी फक्त कथेत बदल केले. लिहून मी विसरुन गेलो हो. तसेही का लक्षात ठेवायचे अशा ढेरपोट्यांना.

महाराष्ट्र मंडळ नैरोबी यांनी जेंव्हा त्यांच्या मंडळासाठी नाटक लिहून द्या अशी विनंती केली तेंव्हा तो ढेरपोट्या आठवला. मूळ कथेत काही बदल करुन नाटिका लिहिली. मूळ कथेत नसनार पानवाला हे पात्र त्यात टाकल. कथा फक्त पानवाल्याच्या टपरीवर आणि त्याच्या ऑफिसात घडते असे दाखविले. माझ्या तिरकस, खोचक डॉक्टरला पारशी करुन त्याला दिग्दर्शकाने नवीन रुप दिले. त्याच्या तिरकसपणाला धार आणली. सुटबुटवाला, सुरेखा आणि रिक्षावाला या पात्रांमधे आणखीन रंगत आली. या साऱ्यातून काय साधले तर महाराष्ट्रापासून दूर असनारे आपले मराठी बांधव जे इतक्या दूर असूनही मराठी संस्कृती, भाषा जपण्याचा प्रयत्न करतात त्यांचे निखळ मनोरंजन. या मनोरंजनात खारीचा वाटा उचलला याचे समाधान.

नैरोबीस्थित श्री. नितीन बंगाळे यांनी हे सारे त्यांच्या व्यंगचित्रातून मस्त रेखाटले. मुळात कॅरीकेचर सारखी असनारी ही पात्रे त्यांच्या व्यंगचित्रातून बघताना आणखीन मजा आली. हि चित्रे श्री नितीन बंगाळे यांची परवानगी घेउनच इथे देण्यात आली आहे.

चित्रे: नितीन बंगाळे

चित्रे: नितीन बंगाळे

सुटबुटवाला, चित्रे: नितीन बंगाळे

राजे, चित्रे: नितीन बंगाळे

पानवाला, चित्रे: नितीन बंगाळे

मी परी, मी अप्सरा, मी सुंदरा, चित्रे: नितीन बंगाळे

चित्रे: नितीन बंगाळे

हसा लेकोहो, चित्रे: नितीन बंगाळे

चित्रे: नितीन बंगाळे

फुटबॉल फायनल आणि जानरावची बायको

(PC: जालावरुन)

तुमाले तो माया पुणेवाला सोबती पवन्या आठवते, तो नाही मले नागपूरले ते का करुन रायली बा पिक्चर पाहाले घेउन गेलता तोच. त्यान मले सांगतल फुटबॉलचा वर्ल्ड कप हाय, मॅचगिच पायजो. मले शाळेत असल्यापासूनच फुटबालचा शौक होताच. लाथा माराले कोणाले नाही आवडत जी. भेटला बॉल का मारा लाथा. साऱ्या दुनियेचा राग बॉलवरच काढाचा. मास्तरन वर्गाभायेर काढल मारा लाथा, पाउस नाही आला मारा लाथा, कापसाले भाव नाही भेटला मारा लाथा. अशा लाथा माराच्या गेमचा वर्ल्डकप पायलाच पायजे. पण का माणूस ठरवते आन पाउस पाणी फेरते अस झाल. अमदा असा पाउस येउन पडला का काही सुधरु देल नाही. किती काम रायली होती. सारे फाडाचे होते, पऱ्हाटी टोबाची होती, तुरीची लावण कराची होती, सोयाबीन पेराच होत. या साऱ्यातून फुरसद भेटली तर आमच्या घरची भवानी तिच्या सिरियली पाहत रायते. म्या ठरवल काहीबी झाल तरी फायनल पाहाचीच येक मिनिट सोडाची नाही. पेपरात वाचल का फ्रांस आन कोणचा का देश याची मॅच हाय. अधूनमधून मॅच पायल्या तवा दोनचार गडयाचे नांव मालूम होते.
आदितवार होता तवा म्या बराबर आठ वाजताच टिव्ही लावून मॅच पाहाले बसलो. तशी बायको बोंबलली.
“आज तुम्हाले बरा फु़टबॉल आठवला आजवरी तर कधी पायताना दिसले नाही.”
“फुटबॉलचा वर्ल्डकप फायनल हाय. तो का दरसाली येते का? दोन चार वर्षातून येखांद डाव.”
“मायी सिरियल?”
“तशी तू रोजच सिरियल पायते ना येखाद्या दिवशी म्या मॅच पायली तर का बिघडल?”
“मले वाटलच, माया टिव्ही तुमच्या डोऱ्यात खुपला हाय ते.”
“अव तस नाही.”
“राहू द्या तुमाले बायकोच सुख पाहावणच होत नाही. बायको घऱात राब राब राबते, ते नाही दिसत पण तिच टिव्ही पाय दिसते. तरी बर तो टिव्ही मायाच मामान लग्नात आंदण म्हणून देलंता. तुमच्या मामान का देलतं फुटकी कवडी.”
“आता लग्नाले धा बरस झाले तरी तुया मामान लग्नात आंदण दिलेला टिव्हीच काढशीन का?”
“तुम्ही असे धंदे करान तर मी काढीनच. कोण तुमच्या येवढ वळखीच लागून गेल तेथ. का मॅच पाहून रायले. देण ना घेण फुकट कंदील लावण.”
“वळखीच कस नाही म्हणते हा बाप्या आपल्या हिंगणघाटचाच हाय.” त्या टायमाले कस सुचल कोणास ठाउक. तो टिव्हीवर बाप्या दिसला आन म्या दिली ठोकून.
“खरच का, दाखवा बर कोण व्हय तो” अस म्हणत बायको माया बाजूलेच मॅच पाहाले येउन बसली. तिले खरच वाटल होत. मी तरी का करु म्या अशी ठोकून देल्ली नसती तर ते काही मले सुखान मॅच पाहू देत नव्हती.
“हा पाय.”
“गडी लय तगडा दिसते. कोठ राय हिंगणघाटात?”
“जुन्या वस्तीत.”
“तरी म्हटल कोठतरी पायल्यासारख वाटते. तिकडं राहून बदलला.”
“म्हणूनच तुले वळखू नाही आला नाहीतर जुन्या वस्तीतला कुत्रबी तुया नजरेतून सुटत नाही.”
मले मोकाच भेटला. आता बायकोबी बाप्या बाप्या करत टिव्ही पाहत होती. रेफ्रीन शिट्टी मारली आन मॅच सुरु झाली. समदे पऱ्हाले लागले.
“कसे परुन रायले जी, पोळ्याच्या बैलावाणी”
“अव बॉल पकडाले पराच लागते.”
“कायले जीवाचे येले करुन घ्याचे म्हणते मी. आपल्याकड बॉल आला का माराचा.”
“अहो पाडल पाहा त्याले, पायात टांग टाकून पाडल त्याले. म्या म्हणत नव्हती जास्त परान तर पडान.”
“अव असच रायते. नुसत पाडतच तर कुस्त्या खेळते पायजो तू आता, शर्ट फाडून टाकते.”
“ह्या तो बाप्याच व्हय ना. कसा परते जी. आपल्या गोल्यावाणीच हाय, गोल्या नाही शेपटाले हात लावला का असा परते का थांबाच नावच घेत नाही.” आता खेळ रंगात आलता. तिकडून कोण का किक मारली आन इकडून तो डोस्क्यान बॉल माराले गेला पण त्याचा लागलाच नाही भलत्याच डोस्क लागल आन गोल झाला.
“गोSSSल” म्या जोरात ओरडलो
“काहून वरडून रायले जी?”
“अव गोल झाला”
“कोठ जी, ते खांब तर चौकोनीच दिसून रायले.”
“त्या खांबच्या फुड लाइन मारली हाय पाय, त्याच्याफुड जालाचा मांडव हाय. त्याच्यात बॉल गेला का गोल होते.”
“काही शिकवता काजी, तो बॉल अंदर जाच्या अगुदरपासूनच गोल होता. म्या पाहूनच रायली ना.”
“मायमाझे तो बॉल गोलच रायते आन तो मांडव चौकोनीच रायते पण जवा बॉल जालाच्या अंदर जाते तवा गोल झाला अस म्हणते.”
“काहून?”
“ते काजीनकाबा”
“अस्स उद्या जर डाल्यात कोंबड पकडल तर गोल असच वरडाच का?”
“तुले का वरडाच ते वरड.” काही संबंध हाय का जी डाल्यातल्या कोंबड्याचा आन फुटबॉलच्या गोलचा. समजे उमजे काही नाही चालली अक्कल शिकवाले. माणूस परेसान झाल बायकोपायी.
“काजी हा टिव्हीतला बुवा अधी मधी पास पास अस काहून वरडून रायला. कोणाची परिक्षा चालू हाय येथ?”
“मायीच दुसरी कोणाची.” कोठून दु्र्बुद्धी झाली आन हिले घेउन मॅच पाहाले बसलो अस झालत. धड मॅच पाहू देत नव्हती, दर मिनिटाले काहीनाकही इचारत होती. हे अस काहून हे तस काहून, हा कोण व्हय, तो कोण व्हय. त्यायच्या नावाच्या स्पेलींगा केवढ्या मोठ्या रायते जी आता त्या कुठ मले वाचाले जमनार होतं. बर मी म्हणतो गपचुप मॅच पाहाची का स्पेलींग वाचाचे. म्या तिच्याकड लक्षच देण बंद केल मॅच पाहात होतो. आता मॅच रंगात आलती. येक येक गोल दोन्ही बाजूले झालता. फ्रांसवाले बॉल घेउन परत होते, ते दुसरेवाले त्यायले टांगा टाकून पाडत होते. अशातच अंपायरन पेनाल्टी दिली तसे बंदे लागले भांडाले.
“कायची बाचाबाची चालली जी?”
“पेनाल्टी देल्ली ना म्हणून,” पुन्हा काही इचारन म्हणून म्या पयलेच सांगतल “पेनाल्टी म्हणजे दंड.”
“बाप्पा येथ दंड बी भऱा लागते का? ते तुमच्यावाणीच दिसते तुम्ही नाही वर्धेले गाडी नेली का दंड भरुनच येता सिग्नल मोडला म्हणून. आपल्याले जमत नाही तर माणसान गाडी चालवाचीच कायले. पोलीसवाला कोठ हाय?”
“तो पाय मंगानपासून शिट्ट्या मारुन रायला”
“असा अर्ध्या चड्डीतला पोलीस”
“फुटबॉलचे पोलीस तसेच रायते.”
“हा पोलीस असा मैदानाभायेर टिव्हीत का पाहून रायला?”
“ते हाताले बॉल लागला का नाही ते तपासून पायते.”
“काहून?”
“फुटबॉलमंधी हाताले बॉल लागला का पेना.. दंड भरा लागते, चालत नाही.”
“इचित्रच कारभार म्हणाचा, मंगानपासून त्या बॉलले नुसत्या लाथा हाणून रायले ते चालते, डोस्क्यान मारुन रायले तेबी चालते, दुरुन दुरुन तो बॉल फेकून रायले ते चालते, येकमेकाच्या पायात तंगड्या टाकून पाडून रायले ते चालते, येकमेकाच्या उरावर बसून बॉल मारुन रायले ते चालते पण उलीसा हात लागल्याच चालत नाही.”
“मले का मालूम मी गेलतो का तेथ नियम बनवाले.” इचाराच म्हणून काहीही इचारते जी. त्या रेफ्रिन पेनाल्टी देल्ली आन बॉल बराबर जागी आणून ठेवला.
“हा तर इतक्या जवरुन मारुन रायला, मंधी कोणीच नाही. तो एकलाच गडी हाय. बाकीचे तेथ तोंड पाहात उभे हाय नुसते. तेथ खंब्याच्या तेथ उभ राहान, बॉल तेथून धसन न जालात. साधी अक्कल नाही.” म्या नुसता तिच्या तोंडाकडे पाहत होतो. त्यान पेनाल्टी मारली आन गोलबी झाला. हीच मात्र यायले खेळाची अक्कल नाही ते चालल होत. सारे बेअक्कल भरले हाय म्हणे. आता कोणाले अक्कल नाही हे सांगून मी कायले माया पायावर धोंडा मारुन घेउ. बोंबल किती बोंबलाच ते. ते अशी बडबडतच होती आन हाफटाइम झाला माया जीव भांड्यात पडला.
“तुम्ही काहीही म्हणा यायले अक्कल नाही.”
“जाउ दे ना तू कायले लोड घेते. ते आता आराम करते धा पंधरा मिनट. तू मायासाठी भाजीभाकरी घेउन ये.” हे अशी भाकरी आणाले उठली मले लय बरं वाटल. परेसान करुन सोडल होत हिन. येक होत ते सोबतीले बसली म्हणून मॅच पाहात होतो नाहीतर तिन तिच्या सिरियलपायी माय टकूरं फिरवल असत मले मॅच काही पाहू देल्ली नसती. बाप्प्या तुन वाचवले रे बाप्पा. बायको भाजीभाकरी घेउन आली. आम्ही दोघबी भाकरी खातच होतो तर मॅच पुन्हा सुरु झाली.
“बाप्पा मायी भाकरी अजून संपलीच नाही यायची मॅच पुन्हा सुरु झाली.”
“मंग ते का तुयी भाकरी संपाची वाट पाहनार हाय का?” आतावरी तोंडात भाकरीचे घास होते तर तोंडाचा पट्टा बंद होता. मॅच सुरु झाली तसा तोंडाचा पट्टा पुन्हा सुरु झाला. आता तर मॅच लयच रंगात आलती. जशी जशी मॅच रंगात येत होती तसा हिच्या तोंडाचा पट्टा जोऱ्यात चालू झाला होता.
“तो पराला पाहा बॉल घेउन, त्यान कोणाले बॉल देल्ला, आता ह्या कोठ घेउन चालला, यान कोणाले बॉल देल्ला, अर राजा जाल मोरं रायते त्याच्यात माराच सोडून तुन मांगच्या गड्याले कायले बॉल देल्ला, अकलाच नाही. त्यान मारला, हाततिच्यात खंब्यालेच लागला, जरा अंदर माराचा ना गड्या, आर पुन्हा मारला, अजी कोंबड गेल जी डाल्यात, ते तुमचा गोल झाला.”
हे तर कॉमेंट्रीच करुन रायली होती. हिच हेच चालल होत हा पऱ्हाला, तो पऱ्हाला तो पडला पायन,
“चांगलच लागल हो त्याले”
“अव काही सांगता येत नाही कवा कवा नाटक करते लेकाचे”
“बाप्पा याच्यात नाटक बी रायते का. लय खासच हाय जी तुमचा फुटबॉल याच्यात लोक मारामाऱ्या का करते, एकमेकाच्या उरावर बसुन कुस्त्या का खेळते, नाटकं का करते.”
“मंग हाय ना मज्जा”
तिन तोंडच हालवल, तिले आता मॅच पाहाले मजा येउन रायली होती हे नक्की म्हणूनच ते डोये फाडून टिव्ही पाहात होती.
“अजी बाप्प्याकड बॉल आला, दोन गड्याले चकवून त्यान बराबर मारला. तो गडी तर भलतीकडच कुदला त्याले पत्ताच लागला नाही कोठ बॉल मारला ते. बाप्प्या हायेच तसा गुणाचा. येकदम माया गोलूवाणी हाय.”
असा बाप्प्यान गोल मारला आन फ्रांस जितला. दुसरे दिवशी सकाळीच बंद्या गावात बातमी पसरली का हिंगणघाटच्या बाप्प्यामुळ फुटबॉलची मॅच जितली. बाकी मॅच कोण जितल याचा पता नाही पण बाप्प्यामुळे जितली हे गावात पसरल. बाप्प्यामुळच म्या मी मॅच पायली. लय खासच रे बाप्प्या तू.
लिहिणार
जानराव जगदाळे
ता. हिंगणघाट, जि. वर्धा

दोन रुपक कविता

ते दोघे – टू रॉनीज

(P.C. : जालावरुन)

सत्तर अंशीच्या दशकातला बीबीसीचा शो, तोही कॉमेडी शो, तोही सलग सतरा वर्षे आणि करनारे फक्त ते दोघे, कमाल आहे ना. त्या दोघांनी ही कमाल करुन दाखविली. १९७१ ते १९८७ या सतरा वर्षाच्या कालावधीत त्यांनी लोकांना खळखळून हसविले. ते दोघे होते टू रॉनीज, रॉनी बार्कर आणि रॉनी कॉर्बेट. या शोचे मुख्य वैशिष्ट म्हणजे दोघांचे विरुद्ध व्यक्तीमत्व, एक उंच, बऱ्यापैकी अंगात तर दुसरा बुटका, असे व्यक्तिमत्व असल्यावर त्यावर विनोद होनारच He can’t think deeper किंवा I am the same person but TVs got wider. टू रॉनीज शोच्या १२ मालिका आणि ९३ एपिसोड झाले. त्याकाळी आजच्या सारखे डेलीसोप वगेरे प्रकरण नसावे नाहीतर बारा मालिका आणि हजार इपिसोड झाले असते पण रॉनी बार्करने त्याच्या स्वभावानुसार दोन वर्षातच शो सोडला असता. एक भाग हा साधारणतः पन्नास मिनिटांचा. म्हणजे पन्नास मिनिटे त्यावेळेच्या बीबीसीच्या विनोदाच्या दर्जानुसार विनोद करुन लोकांना हसवायचे काम त्यांनी केले होते. १९८७ साली हा शो संपवण्याचे कारण होते रॉनी बार्करने आता नवीन काही सुचत नाही म्हणून घेतलेली निवृत्ती. शोच साधारण स्वरुप होते दोघांचे एकएकट्याचे स्केच, दोघांचा मिळून स्केच, बातम्यासारखा प्रकार आणि कुण्या गाण्याच्या पॅरोडीने केलेला शेवट. रॉनीजनी विनोदाने म्हटल्याप्रमाणे you are repeating more than BBC बिबिसी त्यांचा शो वेगवेगळ्या नावाने दाखवित राहीली. बिबिसीने हा शो टू रॉनीज नाइटस किंवा टू रॉनीज ट्रिब्यूट या नावाने नव्वदच्या दशकात आणला. नवीन एपिसोड मात्र फारसे नव्हते आणि ढासळत्या तब्येतीमुळे रॉनी बार्कर फारसा काम करीत नव्हता. पुढे बीबीसी वन वर परत यांना टू रॉनीज स्केचबुक करायला बोलविले जुन्या काही उत्तम स्केचेस परत दाखविण्यात आल्या. दुर्देवाने तो शोही रॉनी बार्करच्या निधनामुळे २००५ साली बंद करावा लागला.

आजही युट्युबर दोघांनी मिळून केलेल्या बरेच स्केचेस उपलब्ध आहेत. आपल्यासारख्या कांपुटर आणि स्मार्टफोनच्या जमान्यातील जनतेला जर रॉनीज बघायला सुरवात करायची असेल तर Fruit Shop या स्केच पासून सुरवात करावी. अर्थातच यात रॉनी बार्कर नाही. एका प्लास्टिकच्या पिशवितून एक बोर बाहेर काढीत रॉनी कॉर्बेट म्हणतो My Black berry is not working आणि आपण हसू लागतो आणि हसतच राहतो. शब्दांशी खेळ करनारे विनोद हे टू रॉनीजचे वैशिष्ट होते. त्यांचे बरेच गाजलेले स्केचेस हे शाब्दिक खेळांवरच आधारीत होते. Finding Ponting Punting यात निव्वळ शब्दछल आहेत. संपूर्ण स्केच हा फक्त ing फॉर्ममधल्या शब्दांनी भरलेल्या संवादांचा आहे. अशा संवादात मधेच Good Morning सहज येउन जाते. Man who repeats मधे अर्थातच असा व्यक्ती जो तुम्ही बोलले ते परत बोलतो. मग ते टाळण्यासाठी प्रचंड कठीण शब्द संवादात येतात. तसेच एका स्केचमधे बोलण्यात नावे शोधण्याचा प्रयत्न तर भयंकर प्रकार आहे. कुणी संगीतसंध्या म्हटले तर तुम्ही त्याला म्हणाव ‘नाही तसे नाही ते संध्या संगीत आहे, संगीत तिचा नवरा आहे’ तो प्रकार त्यातलाच आहे. शब्द आणि त्याच्या उच्चाराने होनाऱ्या गंमती हा अजून एक रॉनीजचा आवडता विनोद प्रकार. एक व्यक्ती एका हार्डवेअरच्या दुकानात जातो आणि मागतो Four Candles. दुकानदार चार मेणबत्त्या काढून देतो पण त्या व्यक्तीला मेणबत्त्या नको असतात. बराच वेळ बोलणे झाल्यावर कळते कि त्या व्यक्तीला Fork Handles हवे असतात. तशीच गंमत जेंव्हा एक अरेबियन व्यक्ती एका ग्रॉसरीच्या दुकानात जातो तेंव्हा होते. अर्थातच हे करीत असताना स्टिरियोटाइपींग हे होतेच.

ऱॉनीजच्या काही स्केचेसच्या तर कल्पनाच भयंकर आहेत. कल्पना करा तुम्ही विकिपिडियाचे सेल्समन आहात तुम्ही कुणाच्या घरी जाता आणि सामन्य ज्ञानातला कठीण प्रश्न विचारता उदा. नाइल नदीची लांबी किती वगेरे आणि त्या घरातल्या प्रत्येक व्यक्तीला नाइल नदीची लांबी, रुंदी आणि खोलीविषयी इत्यंभूत माहीती असेल तर. कल्पना करवित नाही ना, आणि असे जर का प्रत्येक प्रश्नांच्या बाबतीती होत असेल तर विकिपिडीयाचा सेल्समन म्हणून तुमची काय अवस्था होइल. अशा घरात विकिपिडीयाची विक्रि कशी करायची. अशीच एक भयंकर कल्पना म्हणजे अशी एक लायब्ररी जिथे पुस्तके त्यांच्या रंग आणि आकारा नुसार ठेवलेली आहेत म्हणजे लाल पुस्तके एका बाजूला, हिरवी दुसऱ्या बाजूला, जाड पुस्तके वर तर कमी जाडीची पुस्तके खाली. आहे ना भन्नाट कल्पना अशा लायब्ररीत सामान्य वाचाकाला हवे ते पुस्तक त्याने कसे शोधायचे. असाच एक भयंकर प्रकार घडतो जेंव्हा एक स्क्वॅश चँपियन एका अशा व्यक्तीकडून हरतो ज्याने स्क्वॅश या खेळाचे नावसुद्धा कधी ऐकले नसते, जो सुरवातीला रॅकेट उलटी धरतो, स्क्वॅशला स्क्वीश म्हणतो. अशा व्यक्तीकडून हरल्यावर त्या चँपियनची मानसिक अवस्था काय होइल. मास्टरमाइंड हा तसा सरळसाधा खेळ, एक प्रश्न विचारनार दुसरा उत्तर देनार पण जर का या खेळात छोटासा बदल केला तर काय गंमत घडू शकते बघा. बदल अगदी सोपा पहील्या प्रश्नाचे उत्तर दुसरा प्रश्न संपल्यावरच द्यायचे. याने काय काय गंमत घडू शकते त्यासाठी स्केचच बघायला हवा.

भन्नाट कल्पना, शब्दांचे अचाट खेळ आणि सुसंगत अभिनय करीत रॉनीजने लोकांना हसविले. या अशा भन्नाट कल्पना होत्या कुणाच्या याचा सुंदर किस्सा खुद्द रॉनी कॉर्बेट यांनी सांगितला होता. कार्यक्रमासाठी ते लोकांकडून स्कीट मागावायचे. आलेल्या स्कीटमधे जी स्कीट आवडली असेल त्यात बदल करुन मग ती स्कीट वापरायची असे चालले होते. जे स्कीट आवडायचे ते बहुदा GW या नावाने लिहिलेल्या व्यक्तीचे असायचे. तेंव्हा साऱ्यानांच हा प्रश्न होता का हा GW कोण. एके दिवशी एक डीनर ठेवण्यात आले त्या डीनरला आजवर ज्या ज्या लेखकांचे स्कीट वापरण्यात आले होते त्यांना बोलविण्यात आले. सारे आले पण GW ची सीट रिकामीच होती. बराच वेळ वाट बघितली पण तो GW काही आला नाही. शेवटी रॉनी बार्करने सांगितले GW नावाचा व्यक्ती कधीच येणार नाही कारण GW नावाने लिहिणारा मीच आहे. २००५ साली बिबिसीच्या या लाडक्या टिव्ही स्टारचे निधन झाले आणि टू रॉनीज संपले. २०१२ साली रॉनी कॉर्बेट यांचे सुद्धा निधन झाले. दोन महान कलाकरांनी आणि चांगल्या मित्रांनी जगाचा निरोप घेतला. त्यां दोघांनी निर्माण केलेली कलाकृती मात्र एक उत्तम विनोदाचा नमुना म्हणूनच जगासमोर राहील.

ती आणि तो

 

आजूबाजूला दिसनारी सर्वसामान्य माणसे किंवा आपल्या आसपास घडनाऱ्या आणि वरकरणी सामान्य वाटनाऱ्या घटना कधीकधी बरेच काही शिकवून जातात. असाच अनुभव मला काही वर्षापूर्वी म्हैसूरवरुन बंगलोरला येताना आला होता. मी कुटुंबासमवेत म्हैसूरवरुन बंगलोरकडे येत होतो. आणि रात्रीच्या जेवणासाठी थांबलो होतो.

स्थळ: बंगलोर म्हैसूर रोडवरील मदुरच्या जवळचे एक अडीगाज चे जॉइंट.
वेळ: रात्रीचे सव्वानउ साडेनउ.

बंगलोरमधे अडीगाजच्या कुठल्याही जॉइंटमधे जितकी गर्दी असते अगदी तितकीच किंबहुना त्यापेक्षा थोडी जास्तच गर्दी इथेही होती. नंतर पुढे कदाचित जेवायला मिळनार नाही म्हणून आम्ही तिथेच थांबायचे ठरविले. बऱ्याच कार पार्क होत्या, मोठ्या मुश्किलीने पार्किंग मिळाले. कार पार्क केली. आत गेलो. आतपण खूप गर्दी होती, गोंधळ होता. आम्ही बसायला कुठे जागा मिळते का ते शोधत होता. तेवढ्यात एका वेटरने आम्हाला एका कोपऱ्यात बसायला जागा दिली. सहज बाजूला लक्ष गेले. आमच्या बाजूच्या चार व्यक्तींसाठी असलेल्या टेबलवर दोन व्यक्ती बसले होते, एक स्त्री आणि पुरुष. स्त्री साधारण चाळीशीतली वाटत होती. ती जांभळ्या रंगाची उची रेशमी साडी नेसली होती. खूप गोरी आणि सुंदर नसली तरीही गहू वर्ण आणि आकर्षक होती. तिच्यासोबतचा व्यक्ती पूर्ण गोरा, वय पंचावन्न ते साठ, डोळ्याला चष्मा होता. अंगावर पांढरा शुभ्र कुर्ता आणि पांढरी शुभ्र लुंगी होती. त्या दोघांना बघताच माझी पहीली प्रतिक्रिया होती. दोघांच्या वयात जरा जास्तच अंतर दिसतेय. माझी प्रतिक्रीया मी मनातच ठेवली.
ते दोघे कानडी असावेत, त्यांचे बोलणे कानडीत चालले होते. माझे कानडी ज्ञान ‘स्वल्प, जास्ती आणि माडी’ याच्या पुढे जाणारे नव्हते त्यामुळे ते काय बोलतात यातल एक अक्षर कळत नव्हत आणि ते जाणून घ्यायची इच्छाही नव्हती. मी मेनूकार्ड वाचत होतो. बायको लहान मुलाला झोपवण्यात गुंतली होती. मी वेटरला बोलावून ऑर्डर केली. आता आमच्या बाजूच्या टेबलवर दोसा आला होता. बायको अजूनही मुलाला झोपवण्यातच गुंतली असल्याने मी इकडे, तिकडे बघत होतो. साहजिकच माझी नजर बाजूच्या टेबलवर सुद्धा जात होती. त्या टेबलवर तो व्यक्ती दोसा खात तिला काही तरी सांगण्याचा प्रयत्न करीत होता आणि ती त्याकडे दुर्लक्ष करीत शांतपणे दोसा खात होती. फारच कंटाळा आला तर त्रासिक चेहऱ्याने खिडकीतून बाहेर बघत होती. त्याची बडबड चालूच होती. मग आमची ऑर्डर आली, माझा आवडता ओनियन उत्तपम, मुलासाठी त्याचा ट्रँगल दोसा म्हणजे अर्थात प्लेन दोसा आला. भूका लागल्या होत्या, आम्हीही आता खाण्यात गुंतलो होतो. बाजूच्या टेबलवरचा दोसा आता संपला होता. त्या माणसाची बडबड तशीच अव्याहत सुरु होती. ती तशीच दुर्लक्ष करीत ते ऐकत होती. तिकडे कॉफी आली. आता ती थोडी बोलायला लागली होती. तिच्या बोलण्यात अधूनमधून इंग्रजी शब्द येत असले तरीही संभाषण कानडीतूनच होत होते त्यामुळे ते काय बोलतात काही अर्थ लागत नव्हता, ना आम्हाला त्यांचे संभाषण समजून  घेण्यात रस होता. तो मात्र फक्त कानडीतच बोलत होता. तो तिला काही तरी सांगण्याचा प्रयत्न करीत होता. तिच्या चेहऱ्यावरील हावभावावरुन त्याचे मत तिला पटत नाही हे स्पष्ट दिसत होते. त्या टेबलचे बील आले. तिने त्यात पैसे ठेवले. त्याची बडबड चालूच होती आणि आम्ही तिकडे दुर्लक्ष करुन आमच्या जेवणात रमलो. अचानक तिचा स्पष्ट आवाज ऐकू आला.
“Listen I am telling you last” आवाज वाढला नसला त्यात प्रचंड आत्मविश्वास होता त्या आवाजाला एक धार होती, एक जरब होती. तिच्या नजरेत धाक होता. नजर समोरील व्यक्तीवर रोखलेली होती. आता त्या व्यक्तीमधे तिच्याशी हुज्जत घालायची किंवा तिला मधेच थांबविण्याची हिम्मत नव्हती. इंग्रजीत सुरवात करुन ती परत कानडीत आली. काहीही कळत नसले आणि दुसऱ्याचे संभाषण ऐकणे चुकीचे आहे हे माहीत असले तरीही आता मात्र ती काय बोलते हे ऐकावे आणि समजून घ्यावे असे वाटत होते. काही समजत नव्हते. मी बायकोकडे बघितले ती सुद्धा तेच करीत होती जे मी करीत होतो. चार पाच वाक्यानंतर ती परत इंग्रजीवर आली.
“With all this today I am having business of five crores. I do not want to lose my peace of my mind for additional thirty forty lacs. I will do business with what I believe in.”
आता त्याची बोलती पूर्ण बंद. वेटर बीलाचे पैसे घेउन गेला. त्याने सोप उचलली तोंडात टाकली आणि एक शब्द न बोलता चालायला लागला. तीही उठली, शांतपणे चालायला लागली. थोड्याच वेळात दोघेही आमच्या नजरेआड झाले. माझ्याएवढाच धक्का बायकोलाही बसला होता. तिलाही तेवढेच आश्चर्य वाटत होते. त्यांच्यातले नाते काय होते माहीत नाही. ती उद्योजिका होती की कोण्या कंपनीत कामाला होती काही कल्पना नाही. ती पुढे जाउन यशस्वी होइल की नाही काही सांगू शकत नाही. त्यांच्यातले संभाषण कशाविषयी होती तेही माहीती नाही. तरीही तिचा आत्मविश्वास, ती करारी नजर आणि तो धारदार आवाज स्मरणात राहीला. एका स्त्रीने एका पुरुषाला कसे निरुत्तर केले हा आनंद असला तरीही त्याहीपेक्षा एक फार मोठी गोष्ट ती शिकवून गेली. आयुष्यात व्यवसाय असो की नोकरी स्वतःची तत्वे आणि त्यावरचा विश्वास (Conviction) हेच महत्वाचे अस्त्र आहे. ते नसेल तर मग लाळघोटेपणा हा येणारच. जर का ते असेल तर मग तुम्ही स्त्री आहा का पुरुष याने काही म्हणजे अगदी काहीच फरक पडत नाही.

सिनेमावाला विज्या

“विज्या, आज कॉप्या पुरवता नाही येत आपल्याले” मी धावतच सेंटरच्या बाहेर उभ्या असलेल्या विज्याच्या गँगला सांगितले.
“कोण अडवते बे आमाले?” पोरे माझ्यावरच ओरडली.
“थांबा बे पोट्टेहो.” विज्याच्या एका आवाजात पोरे चूप. त्याने त्याच्या बच्चन कट केसातून हात फिरविला, डाव्या हाताने मानेवरचे केस उडविले, विडीचा धूर सोडला आणि मला विचारले,
“पण काहून बे बारक्या?”
“मास्तर सांगत होता, आज इन्सपेक्टर येनार हाय.”
“पोलीस” विज्या हलकेच हसला. “डॉन का इंतजार तो बारा मुलखोकी….”
“तो इन्सपेक्टर नाही, शाळंतला इन्सपेक्टर.”
“हा कोण रायते? अंदर मेरा जिगरी यार पेपर दे रहा है, मालूम? तो पास नाही झाला, तर भाऊ का म्हणन?”

दर वर्षी याचा कोण मित्र पेपर देतो आणि तो मित्र पास झाला काय आन नाही काय, याने भाऊला – म्हणजे साक्षात अमिताभ बच्चनला काय फरक पडतो, हे एक को़डेच होते. तेव्हा मात्र असे विचार येत नव्हते. विज्या सांगेल तीच पूर्व दिशा हेच डोक्यात ठेवून आम्ही त्याच्या मागे फिरत होतो. विज्यासुद्धा आपण गावाचा हिरो आहे हे सिद्ध करण्यासाठी विविध धंदे करीत होता. विज्या, विजय देवरावजी चव्हाण, देवरावजींचा आशेचा कंदील, पण हा कंदील सिनेमाच्या अंधारातच जास्त रमत होता. या विज्याने आपल्या बापाचे बारसे करून टाकले होते. तो लोकांना आपली ओळख ‘पूरा नाम विजय दीनानाथ चव्हाण, बापका नाम दीनानाथ चव्हाण’ अशी करून देत होता. बाकीच्यांचे नशीब बलवत्तर, नाहीतर अग्निपथच्या नादात कुणाकुणाचे बारसे झाले असते. सिनेमा विज्याच्या अंगाअंगात मुरला होता, त्याच्या श्वासाश्वासात सिनेमा होता, त्याच्या वाक्यावाक्यात सिनेमा होता. विज्याचे विश्व सिनेमापासून सुरू होऊन सिनेमापाशी संपत होते. त्याच्या विश्वातले त्याचे दैवत होते अमिताभ बच्चन. कुलीच्या वेळेला अमिताभला अपघात झाला, तेव्हा विज्याने सोळा शनिवार निरंकार उपास केला होता म्हणतात. अमिताभच्या सिनेमातली अमिताभगिरीच तो आचरणात आणीत होता. अमिताभगिरीच्या नावाखाली गावातल्या पोरांना पास करण्यासाठी कॉप्या पुरविणे, शाळेत मास्तर सांगतील त्याच्या विरुद्ध जाणे, कालच भेटलेल्या मित्राच्या प्रेमासाठी दुसऱ्या गावात जाऊन मारका करून येणे असे धंदे विज्या नेहमीच करीत होता. उद्देश होता गावातला अमिताभ विज्याच आहे अशी प्रतिमा उभी करणे.
“तूले का भेटते बे असे लफडे करून?” असे त्याला विचारले तर तो उत्तर द्यायचा.
“काही गोष्टी फायदा आन नुसकानीच्यावर रायते बारक्या. मेरी पिक्चरका हिरो मै हूं. हिरो हाय तर लफडा होनार, कारण लफडा असन तरच हिरो रायते. लफडा नसन तर साली जिंदगी म्हणजे शो संपलेल्या पिक्चरच्या टिकिटावाणी हाय. तेचा का उपेग?”

तारुण्याच्या उंबरठ्यावर उभ्या असलेल्या माझ्यासारख्या मुलाला त्या वेळी त्याचे हे तत्त्वज्ञान भयंकर आवडायचे. हाच आपला अमिताभ आहे अशी मनातल्या मनात खातरी व्हायची. विज्या तसा माझ्यापेक्षा पाच-सहा वर्षांनी मोठा होता. मी लहान असल्यापासून मला विज्या आणि त्याच्या गँगचे प्रचंड आकर्षण होते. हिवाळ्यात गावी गेलो की तिथे दोनच विषय असायचे – सिनेमा आणि विज्या. मुले विज्याचे किस्से सांगायचे. विज्याने कसा टॉकिजमध्ये धिंगाणा घातला, गाण्याच्या वेळेला शिट्ट्या वाजवून सारी टॉकीज डोक्यावर घेतली…. हे असे किस्से ऐकले की मलाही विज्याच्या गँगसोबत फिरावे असे वाटायचे. आजी आधी मला या मुलांबरोबर जाऊ देत नव्हती. सहावी झाल्यानंतरच्या उन्हाळ्यात प्रथमच हिम्मत करून मी विज्याच्या गँगबरोबर शेठजीच्या वाडीतले आंबे तोडायला गेलो होतो. ते चोरून आणलेले आंबे मोठ्या मजेत मी खात होतो
“काय बारक्या, मजा आली का नाही आज?”

मी मान डोलावली आणि त्या दिवसापासून मी विज्याच्या गँगचा बारक्या झालो. सातवीतला शहरी बारीक पोरगा म्हणून विज्याने माझे नाव बारक्या ठेवले होते. मी आधी आजीला न सांगता जात होतो. मग तिला कळले तरीही जात होतो. तशीही मुले उन्हाळ्याच्या आणि दिवाळीच्या सुट्टीतच गावी येतात म्हणून तीही दुर्लक्ष करीत होती. मी जसा विज्याच्या गँगमध्ये रुळत गेलो, तशी माझी आणि विज्याची मैत्री वाढत गेली. आम्ही अमिताभच्या चित्रपटावर चर्चा करायचो. अग्निपथ यायच्याआधी विज्याचा आवडता अमिताभपट होता मुकद्दर का सिकंदर. नावाच्या साधर्म्यामुळे असेल, अग्निपथ आल्यानंतर मात्र तोच चित्रपट विज्याचा आवडता झाला. अग्निपथनंतर तो तसाच आवाज बदलून बोलत होता, सारखा ‘पूरा नाम’ असेच करीत होता. मला टॉकीजमध्ये जाऊन सिनेमा बघायला परवानगी नव्हती, म्हणून मग मी टीव्हीवर सिनेमा बघायचो. विज्याने सांगितलेला सिनेमा टीव्हीवर कधी येईल, याची वाट बघायचो. विज्याला मात्र टीव्ही हे काय प्रकरण आहे याची अजिबात कल्पना नव्हती. मी विज्याला टीव्ही बघण्यासाठी वर्ध्याला ये म्हणून सांगितले. दर वर्षी गावावरून धान्य वर्ध्याला यायचे, त्या वर्षी विज्या आमच्या बंडीसोबत धान्य घेऊन वर्ध्याला आला. टीव्हीवर क्रिकेटची मॅच सुरू होती. टीव्हीवरची मॅच बघून तो भलताच खूश झाला.

“बारक्या, लय खासच चीज हाय यार तुया टीव्ही. हे बंदं खरं रायते का आपल्या पिक्चरवाणी?”
टीव्हीतली मॅच जरी खरी असली, तरी सिनेमात जे दाखवितात ते वास्तव नसते, त्याचा वास्तवाशी दूरान्वयानेही संबंध नसतो हे विज्याला कोण सांगणार? कुणी चुकूनही असा प्रयत्न केला, तर त्या व्यक्तीच्या आयुष्याचे वास्तव तिथेच संपण्याची शक्यता होती. एक माणूस मात्र रोज विज्याला या वास्तवाची जाणीव करून देत होता, रोज ओऱडून विज्याला सांगत होता सिनेमा काही खरे नाही, सिनेमा म्हणजे आयुष्य नाही. ती व्यक्ती म्हणजे विज्याचा बाप, देवरावजी चव्हाण.
“सिनेमे पाहूनच पोट भरनार हाय का तुया लेकराचं?” विज्या झोपला असला, तरीही त्याला ऐकू जाईल अशा आवाजात ओरडल्याशिवाय विज्याच्या बापाचा दिवस उजाडत नव्हता. सिनेमा, अमिताभ हे शब्द जरी जरी कोणी विज्याच्या बापासमोर उच्चारले, तरी तो विंचू चावल्यासारखा चवताळून उठायचा. अमिताभ आणि विज्या दोघांनांही तोंडात येईल त्या शिव्या द्यायचा. अमिताभनेच आपल्या पोराच्या आयुष्याचे वाटोळे केले आहे, अशी त्याची ठाम समजूत होती. झिजून फाटलेल्या चपला त्याने कडूलिंबाच्या फांदीला अडकवून ठेवल्या होत्या.
“येकदिस नाही त्या अमिताभची या खेटरानं पूजा केली, तर माय नाव देवराव नाही.” अशा शिव्या देत विज्याचा बाप विडी ओढत खोडावर बसायचा.
मी गावात गेलो की विचारायचो. “काकाजी, इज्या कोठ गेला जी?”
या प्रश्नावर काकाजीचे एकच उत्तर ठरलेले होते. “गेला मसनात.” बरोबर बाबा असतील, तर मग देवरावजी आपले दुःख बाबांना सांगत.
“का सांगू बापू तुम्हाले, फुकट हादडाची सवय लागली या पोट्ट्याले. खायले कार आन भुइले भार. येका कामाचं नाही जी हे पोट्टं. मांग याले बैलं चाराले ने म्हटलं, तर यानं हरभऱ्यात बैलं घातले जी. अर्धा हरभरा बैलानं खाल्ला. तुम्ही याले वर्धेले घेउन जा आन द्या चिकटवून कुण्या टाकीजमंधी. गेट किपर म्हणून राहीन सिनेमे पाहत दिवसभर.”

बापाच्या अशा बोलण्याचा विज्यावर कधीच काही परिणाम झाला नाही. बापाने कितीही बडबड केली, तर विज्या तेच करायचा जे त्याला करायचे असायचे. दर शुक्रवारी काहीतरी निमित्त काढून सिनेमा बघायला हिंगणघाटला जाणे, रात्रीचा शो बघून उशिरा घऱी येणे, सकाळी उशिरा उठणे, आरामात आंघोळ करणे, अर्धा तास भांग पाडणे. शाळा-कॉलेज ह्या गोष्टी कधी विज्याच्या पचनी पडल्या नाहीत. विज्या दहावी पास झाला होता हे ऐकून होतो. पुढे त्याने शिक्षण का सोडले, म्हणून एकदा त्याला विचारले तर त्याने उत्तर दिले.
“याराना, दोस्ती, दुसरं का? आपला दोस्त येका पोरीच्या प्रेमात पडला. लय रडत व्हता. म्या इचार केला, भाऊ का म्हणन. गेलो, त्या पोरीले उचलून आणाले. पण साला पत्ता उलटा पडला. तिच्या भावान पायलं, मारका झाला, पोलीस केस झाली, येका रात्रीची जेल झाली. आता जेलात गेलेल्या माणसाच कॉलेज कायच रायते बे?”
“जेलगिल म्हणजे जास्तच झालं.”
“जास्त कायच बे, भाऊ तर किती वेळा जेलमंधी जाते. आपण येक डाव गेलो तर का बिघडलं?” विज्याला अजिबात पश्चात्ताप नव्हता, उलट झाले त्याचा अभिमान होता. मीही मोठा होत होतो, तेव्हा विज्याच्या अशा वागण्याची मला आता भीती वाटत होती. त्याने अमिताभगिरी कमी करावी, असे मला मनोमन वाटत होते. मी समजावून बघत होतो.
“तू इकडं हे असे धंदे करत रायतो आन तिकडं काकाजी बोंबलत रायते न लेका.”
“मी माया बुढ्याचं कायले लोड घ्याले जातो बे? बापाचा जन्मच पोट्ट्यायले तरास द्याले झाला रायते. त्याचं कामच ते हाय, पोट्ट्यायले तरास देनं. शराबी नाही पायला, त्याचा बाप कसा तरास देत होता आपल्या पोराले. म्या तुले सांगतो बारक्या, त्या त्रिशूलमंधी बी संजीवकुमारले मालूम रायते हा आपला पोरगा हाय.” आपण नकारार्थी मान हलविली, तरी आमचा सलीम जावेद काही ऐकायचा नाही. “त्याले बराबर मालूम रायते. बापाची जात, ते पोट्ट्यायले तरास दिल्याबिगर जमतच नाही त्याले. म्या म्हणतो, आपला पोरगा नाही झाला गुंडा, झाला इन्सपेक्टर, तर का बिघडलं होतं? पण नाही, तो बाप तरीबी पोराले तरास देते. तुले सांगतो बारक्या, भाऊले जेवढा तरास गुंड्यान दिला नसंन, तेवढा तरास बापानं दिला हाय. जिथ भाऊच बापाच्या तकलीपीतून सुटला नाही, तर म्या कसा सुटीन बे?”

विज्याचे हे उत्तर याआधीसु्द्धा बऱ्याचदा ऐकले होते. विज्याच्या अशा बोलण्यामुळे माझ्या मनात विज्या म्हणजे शराबीमधला अमिताभ आणि देवराव काकाजी म्हणजे प्राण अशीच प्रतिमा तयार झाली होती. फरक एकच होता – प्राणकडे मोठा बिझनेस होता, तर काकाजीकडे फक्त वीस एकर शेती होती. आपला बाप हेच आपल्या दारू प्यायचे कारण आहे हे विज्या नेहमी सांगायचा.
“आज ये शराब मुझे लेबल की तरह चिपकी है ना, तो उसकी वजह मेरा बाप है बारक्या. ज्या दिवशी माया बाप सकाळी उठून बकबक करनं सोडून देइल नाम त्या दिवशी म्या बी दारू सोडून देइन. गॉडप्रॉमिस.” विज्याच्या मागे फिरणाऱ्या आमच्यासारख्यांना हे सारे खरे वाटत होते. त्या वयात माझे असे मत झाले होते की केवळ बडबड करणाऱ्या बापामुळेच मुले दारू प्यायला लागतात. कुणीही दारू पिऊन लोळलेला दिसला की त्याचा सकाळी उठून बडबड करणारा बाप माझ्या डोळ्यासमोर यायचा.

विज्याच्या बापाने बडबड कमी नाही केली, पण एक दिवस विज्यालाच घरातून हाकलून लावले. गावातल्या पोरांना पास करायचे समाजकार्य विज्याच्या अंगलट आले. गणिताच्या पेपरला कॉपी पुरवता आली नाही, तेव्हा आता गावातला पोरगा दहावीला नापास होणार, म्हणून विज्याने बोर्डात ओळख काढून पेपर कुणाकडे तपासायला गेले याचा पत्ता काढला. विज्या आणि मी त्या पोराला घेऊन सरळ त्या मास्तरच्या घरी वायगावला पोहोचलो.
“चावी इकडे आहे मास्तर” विज्याने दरवाजा बंद करीत डायलॉग फेकला. मास्तर वायगावात खोली करून एकटाच राहत होता.
“चावी नाही, मी पेन शोधतोय.” असे म्हणत मास्तरने वर बघितले. पायात कथ्थ्या रंगाची पँट, अंगात रंगीत बनियान, त्यावर बटन न लावलेले जॅकेट, गळ्यात मफलर, बच्चन कट अशा अवतारात एक हात कंबरेवर ठेवून आपला कोण विद्यार्थी भेटायला आला, हेच मास्तरला समजत नव्हते. मास्तरने आजूबाजूला बघितले, आणखी दोन पोरे दिसली.
“कोण तुम्ही? काय पाहिजे?”
“तू मुझे वहा ढूंढ रहा है मास्तर और मै तेरा यहा इंतजार कर रहा हूं” विज्याने विनाकारण डायलॉग फेकला. डाव्या हाताने मानेवरचे केस उडविले, तोंडातल्या विडीचा धूर सोडला. मास्तर काही बोलणार, तेवढ्यात विज्याने हातातला चाकू बटन दाबून उघडला. चाकूचे धारदार पाते मास्तराच्या खोलीतल्या दिव्याच्या मंद प्रकाशातसुद्धा चमकत होते. चाकू बघताच मास्तर घाबरला. विज्या हळूहळू चालत मास्तरच्या जवळ गेला. त्याने तो चाकू मास्तरच्या मानेवर धरला. मास्तरला घाम फुटला, त्याचे हातपाय लटलट कापायला लागले. मास्तरने विचारले.
“काय पाहिजे?”
“पेपर”
“आलमारीत” मास्तरने घाबरतच उत्तर दिले.
“तुझा पेपर काढ बे.” आम्ही पेपरावरची अक्षरे ओळखून त्या पोराचा पेपर त्या गठ्ठ्यातून शोधून काढला.
“मास्तर, हा पेपर आणि हा पोरगा. पास झाला पाहिजे.”

पोरगा पास झाला, पण विज्या नापास झाला. सहा महिन्यांनी विज्याच्या बहिणीची सोयरीक जुळली. त्याच्या दुर्दैवाने ती जुळली ती नेमकी त्या मास्तरशीच. बोलणी झाली आणि साखरपुड्याला मुलाकडची मंडळी गावात आली. मी त्या वेळेला गावातच होतो. मी मास्तरला ओळखले तसे विज्याला गाठले. त्याला सारी माहिती दिली. लग्न होईपर्यंत विज्याने मास्तरला तोंड दाखवायचे नाही असे ठरले. आता बाहेर कुठे पडला तर कुणाला तरी दिसेल, म्हणून विज्या कुटाराच्या रिकाम्या ढोलीत जाऊन लपला. कार्यक्रमाची जबाबदारी आम्ही उचलली. विज्याच्या बापाला विज्याची कमी भासू द्यायची नाही हाच उद्देश होता. बहिणीचा पानसुपारीचा कार्यक्रम आणि तिचा भाऊ घरात नाही, म्हणून विज्याचा बाप त्याच्या आईजवळ कुरकुर करीत होता. विज्या दिसला का? म्हणून आम्हाला विचारत होता आणि आम्ही सारे एकच उत्तर देत होतो, “येथंच तर व्हता जी काकाजी.” सारे ठरल्याप्रमाणे सुरू होते. पण विज्या लघ्वीला गेला आणि घोटाळा झाला. नेमके त्याच वेळेला विज्याच्या बापालासुद्धा लघ्वी लागली. विज्या न्हाणीघरातून बाहेर पडत असताना त्याने विज्याला पाहिले. त्याचा हात धरून त्याची आपल्या होणाऱ्या जावयाशी ओळख करून दिली. मास्तरने विज्याला ओळखले, पण तो काही बोलला नाही. विज्याला वाटले, मास्तर चेहरा विसरला. आपण उगाचच घाबरत होतो. तीन दिवसांनी सोयरीक मोडली म्हणून निरोप आला. विज्याच्या बापाने चौकशी केली, तेव्हा खरे काय ते समजले. विज्याच्या बापाने त्याला बदडून काढले आणि घरातून हाकलून लावले. तेव्हापासून विज्या गावातल्या देवळात राहायला लागला.

पेपर प्रकरणात मी होतो ही गोष्ट आमच्या घरी समजली आणि अपेक्षेप्रमाणे माझे गाव बंद झाले. शिक्षण पूर्ण होईपर्यंत गावात पाय ठेवायचा नाही अशी मला सक्त ताकीद मिळाली. माझे बारावी झाले आणि मी इंजीनियरिंगसाठी अमरावतीला गेलो, त्यामुळे विज्याशी भेट बंदच झाली. सिनेमा बघताना टॉकीजमधे शिट्ट्या ऐकल्या की विज्या आठवायचा. मित्रांसोबत अमिताभच्या सिनेमावर चर्चा करताना विज्याच्या तोंडून ऐकलेले अमिताभचे संवाद आठवायचे. मुकद्दर का सिकंदरमधील अमिताभचे मेमसाहबविषयीचे संवाद बोलताना विज्याचा आवाज कापरा व्हायचा. कुणीतरी मेमसाहब विज्याला आतल्या आत खात असावी, असे आता वाटते; पण तेव्हा हे सार कळावे असे वय नव्हते. विज्याची गोष्ट सांगायची पद्धत आठवायची – ‘भाऊनं हवेत उडून येकच फाइट मारली तर च्याभन चार पोट्टे येका झटक्यात खल्लास.’ विज्या सिनेमा बघत नव्हता, तर तो सिनेमा जगत होता.

कॉलेज संपल्यानंतर मी गावी गेलो होतो. विज्या अजूनही देवळातच राहत होता, रोजंदारीचे काम करून पोट भरीत होता. त्याच्या तिन्ही बहिणींची लग्ने झाली होती. बापलेकात अजूनही विस्तव जात नव्हता, त्यामुळे विज्याचे लग्न मात्र राहिले होते.
“का इज्या, कंचा पिक्चर पायला येवढ्यात?”
“कोठ बे, पिक्चरगिक्चर बंद. तुले सांगतो बारक्या, आता खिशात पैसे रायते, पण पिक्चर पाहाच मन नाही होत.”
“काहून?”
“भाऊचे पिक्चर येनं बंद झालं यार आता.”
“भाऊचे नाही, तर शाहरुखचे पाहाचे.”
“ह्येट, नाव नको काढू. मांग नथ्था मले तो डर पाहाले घेउन गेलता. तो का साला पिक्चर हाय? मले सांग, भाऊले मेमसाब आवडे का नाही? जवा भाऊले समजते हे आपल्या दोस्ताची लवर हाय, तवा भाऊ त्यायच्या मंधी आला का? भाऊनं मरतवरी आपल्या दोस्ताले समजू देलं नाही का हेच पोरगी भाऊची मेमसाब हाय ते. याले म्हणते लव आन याले म्हणते दोस्ती. नाहीतर तो शारुक आपल्या दोस्ताच्याच पाठीमंधी खंजर खुपसाले जाते बे. हे असं रायते का कधी?”

नोकरीच्या निमित्ताने मी मुंबईला आलो आणि माझा गावाशी संपर्क तुटला. आजीच्या तोंडून गावात काय चाललेय याची माहिती मिळत होती. ‘रिश्तेमे हम तो तुम्हारे बाप लगते है’ अस म्हणणारा विज्या आता खरेच बाप झाला होता. त्याचा बाप त्याला घरी घेऊन गेला होता. विज्या आता घरची शेती सांभाळत होता. दोन वर्षांपूर्वी गावाला गेलो होतो. अठरा वर्षांनंतर मी गावात पाऊल टाकीत होतो. आजीसुद्धा गावात राहत नसल्याने आमचे गावातले घर आता बंद होते. गावात घरोघरी मोटारसायकली आणि डिश दिसत होती. विज्याच्या घरातूनही टीव्हीचा आवाज येता होता. देवराव काकाजी त्याच खोडावर बसले होते. म्हातारा पूर्ण खचला होता. एका डोळ्यात मोतीबिंदू झाला होता, हातात काठी आली होती.
“कोण बापू व्हय का जी, कोठ चालले?”
“जाउन येतो वावरात, याला वावर दाखवून आणतो.”
“हा मोठा व्हय ना तुमचा?”
“हो.” बाबांनी सांगितले.
मला राहवले नाही आणि मी नेहमी विचारायचो तो प्रश्न विचारला.
“काकाजी, इज्या कोठ गेला जी?”
“इज्या असन वावरात.” ‘मसनात’चे आता ‘वावरात’ झाले होते. सुखद बदल असला, तरी कानाला सवय नसल्याने काहीतरी चुकल्यासारखे वाटत होते. मी लगेच वावराच्या दिशेने निघालो. विज्याच्या वावराजवळ मला एक मोटरसायकल उभी दिसली. त्याच्या नंबर प्लेटवर अमिताभचा फोटो होता. माझी खातरी झाली, विज्या जवळपासच असला पाहिजे. तो लगेच दिसला. सोयाबीनची मशीन लावली होती. गळ्याभोवती मफलर गुंडाळून विज्या कामावर नजर ठेवून होता. खाली एक साधी फुलपँट आणि वर पांढऱ्या रंगाचा शर्ट होता. आता पूर्वीचा बच्चन कट राहिला नव्हता आणि जे केस होते, त्यातले अर्धे पांढरे झाले होते. बोटात विडी मात्र होती. विज्याने मला ओळखले.

“वर्धेवरुन येउन रायला का?”
“हो, आताच आलो.”
“तू मुंबईलेच हाय ना आता ?”
“हो.”
“का म्हणते तुयी मुंबई?”
“मायी कायची बे, तू येन कधी मुंबईत?”
“म्या का करु तेथ येउन?”
“पिक्चर पाहू, भाऊचा बंगला पाहू.”
विज्या फक्त हसला. अमिताभचे नाव काढल्यानंतर त्याच्या डोळ्यात दिसणारी चमक आता दिसत नव्हती. अमिताभगिरी तर कधीच संपली होती, पण आता आत दडलेला अमिताभसु्द्धा हरवला होता. तो सिनेमावाला विज्या संपला होता. वास्तवात जगणारा विज्या हे चित्र सुखावह होते, बुद्धीला आनंद देणारे होते, तरीही माझे मन मात्र त्या सिनेमावाल्या विज्याला शोधत होते.
तेवढ्यात विज्या बोलला, “याले घेउन जा.”
मी मागे वळून पाहिले. एक दहा वर्षाचा पोरगा छाती नसली तरीही छाती काढून चालत येत होता. मनगटात मनगटाच्या आकारापेक्षा मोठी चेन होती. मुलाने डावा अंगठा नाकाजवळ नेला, दोन्ही हात कमरेवर ठेवले आणि म्हणाला.
“बाबा, आई तुम्हाले जेवाले बलावून रायली.”
मी मनातल्या मनात हसलो. ‘सिनेमावाला विज्या’ अजूनही संपला नव्हता तर ……

(काल्पनिक)

पुर्वप्रकाशित मिसळपाव दिवाळी अंक

माझा जॉली होतो तेंव्हा

“यावेळेस दिवाळीला फराळाचा एक पदार्थ तू बनवायचा.”
रविवारी सकाळी मी अंथरुणात लोळत पडलो असताना आमच्या हीने बॉम्ब टाकला. उंच धिप्पाड जोएल गॉर्नरने पहील्याच चेंडू शिवसुंदर दासला बाउंसर टाकल्यावर त्याची जी अवस्था होइल तशी काहीशी माझी अवस्था झाली होती. शाळा कॉलेजातले सारे खडूस मास्तर बायकोचे रुप घेउन माझी सरप्राइज टेस्ट घ्यायला उभे आहे असे वाटत होते. हा सारा त्या जॉली एलएलबी सिनेमाचा परिणाम होता. कुठुन दुर्बुद्धी झाली आणि तो सिनेमा बघायला गेलो असे झाले होते. त्यात तो अक्षयकुमार म्हणजे जॉली आपल्या बायकोला मस्त गरम गरम जेवण करुन वाढतो आणि ही बया त्याच्या हातच्या जेवणाचे तोंड भरुन कौतुक करीत त्यावर मस्त ताव मारते. सिनेमाच्या गोष्टीचा आणि या प्रसंगाचा काहीही संबंध नव्हता तरी त्यांनी टाकला असा प्रसंग आणि त्यामुळे माझ्यावर भलताच प्रसंग ओढवला.

“अग त्या सिनेमातल तुझ्या येवढच लक्षात राहील? तू म्हणशील तर मी त्या सौरभ शुक्लासारखा नाच करुन दाखवतो. जरा इत्तर गिरा दो. कसा मस्त नाचला ना तो”
“सध्या फक्त एक पदार्थ करुन दाखव.”
या टोमण्यासोबत एक खोचक लुक फुकट मिळाला, मिरचीच्या ठेच्यासोबत तिखटाचे पाकीट फुकट. मी खोचक बोलत नाही असे नाही उलट खोचक बोलणे हा माझा जन्मसिद्ध अधिकार अशाच अविर्भावात मी वावरत असतो. हीने केलेल्या पदार्थांवर खोचक बोलल्याशिवाय मला तो पदार्थ पचतच नाही. मेरे दिलको ठंडक नही मिलती वगेरे म्हणतात ना त्या प्रकारात मोडनारे. ऑफिसमधे तर मी बायकोने केलेल्या पदार्थावर खोचक टोमणे कसे मारायचे याचे क्लासेस घेतो. लग्नानंतर हिने पहल्यांदा मसाला डोसा केला आणि मला प्रतिक्रिया विचारली त्याला मी शांतपणे उत्तर दिले ‘मस्त क्रिस्पी झाला, त्रिकोनी आकार दिला तर समोसा म्हणून खपून जाइल.’ एकदा इडली जरा आंबट झाली तर मी लगेच प्रतिक्रिया दिली ‘थोडी हळद कमी पडली म्हणून नाहीतर ढोकळा म्हणून खाल्ली असती.’ तिने यावर नाक मुरडले तर मी त्यावर व्यावसायिक सल्ला दिला ‘आपल्याकडे व्यावसासिक वृत्तीच नाही. ठोकळा फसला तर लोचो म्हणून चालतो तर मग इडली ठोकळा म्हणून खाल्ली तर काय वाइट’. अर्थात यावर काही दिवस रुसवाफुगवी झाली पण ते चालायचेच भाषण स्वातंत्र्यासाठी तेवढी किंमत मोजावीच लागते. गेल्यावर्षी हीने चकल्या केल्या तेंव्हा पण मी माझ्या भाषणस्वातंत्र्याचा पूर्ण सन्मान करीत लगेच प्रतिक्रिया दिली ‘चकल्या खूप सुंदर आणि चवीष्ट झाल्या फक्त त्या चवीचा आस्वाद घ्यायला घरात खलबत्ता नाही.’ तेंव्हाच तर या एकंदरीत प्रकाराची मूहुर्तमेढ रोवली गेली. माझे हे अस खोचक बोलणे ऐकूणच तर ती म्हणाली होती की ‘पुढल्यावर्षी तू एकतरी फराळाचा पदार्थ बनवून दाखव.’ गेल्या दहावर्षात जिला स्टेशनचा रस्ता पाठ झाला नाही, ती मी बोललेल वाक्य वर्षभर डोक्यात ठेवेल असा मी स्वप्नात सुद्धा विचार केला नव्हता. मी पण काही कच्च्या गुरुचा चेला नाही मी ही प्रतिवाद केला

“अग मेसी कितीही चांगला फुटबॉलपटू असला तरी त्याला क्रिकेट खेळता येइल का?” कस सुचत ना मला.
“अच्छा. मेसी. कोणत्या क्षेत्रातला मेसी आहेस तू?” च्यायला अक्कल काढली होती.
“ते जाउ दे. तू ते दिवाळीच्या पदार्थाच जरा जास्तच सिरीयस घेतेस. तुझ्या हाताची चव कुणाला येउ शकते का?”
“तेच तर बघायचे आहे. मलाही त्या जॉलीच्या बायकोसारखे तुझ्या हातचे खाउन तुझी तोंडभरुन स्तुती करायची आहे. फेसबुकवर फोटो टाकायचा आहे ‘माझा लाडका जॉली’, व्हॉट्सअॅपवर तुझ्या पाककलेचे गोडवे गायचे आहेत. माझी खूप स्वप्ने आहेत रे.”
“अरे यार या जॉलीची तर. अग तो सिनेमा होता.”
“नाही तो अक्षयकुमार घरीसुद्धा जेवण बनवतो, वाचलय मी मासिकात.” कोण छापतो असल्या गोष्टी. कुणाच्या घरातल्या गोष्टी कशाला जगजाहीर करायच्या. कुणी घरात स्वयंपाक करो वा न करो या गोष्टी पुस्तकात कशाला छापायच्या. सिलेब्रेटींनाही काही खाजगी आयुष्य आहे की नाही. एक विचार असाही आला त्याची बायको ट्विंकल खन्ना आहे माझी आहे का? माझा विचार मीच गिळला. मघाशीच माझा मेसी झाला होता आता अक्षयकुमार झाला असता. एकवेळ मेसीसारखे खेळाडू होता येइल पण अक्षयकुमारसारखे खिलाडी होने शक्य नाही. स्वतःच्या सामर्थ्याची मला पूर्ण कल्पना असल्याने मी तहाची बोलणी सुरु केली
“तुझी समस्या काय आहे तुलाच दरवर्षी फराळ बनवावा लागतो. हेच ना. तर यावेळेस घरच्या फराळाला पूर्णविराम. आपण बाहेरुन बोलावू. हैद्राबादमधेही आता बरेच ऑपशन्स आहेत. आलमंड हाउस, स्वीट बास्केट. नाहीतर मी कोटीला जाउन अस्सल मराठी फराळ घेउन येतो.”
“मला फऱाळचे पदार्थ बनवायला आवडतात पण यावेळेस तुझ्या हातचे खायचा मू़ड आहे.” हीची रेकॉर्ड एकाच ठिकाणी अडकली होती यार.
“पोहणे न येनाऱ्या व्यक्तीने धरणात उडी घेउ नये, जॅकेटशिवाय आगीत जाउ नये, पॅरॉशुटशिवाय विमानातून उडी घेऊ नये. तसेच स्वयंपाक आल्याशिवाय दिवाळीचा फराळ बनवू नये.”
“का नाही प्रयत्ने यु ट्युब रगडिता बेसनाचे भजेही बने. मागे तूच बोलला होता.” मी कधी काळी फेकलेले हे वाग्बाण जपून ठेवून परत मला मारायलाच वापरले जातील असे वाटले नव्हते.
“आता मला समजले. तुला असेच वाटते ना मी तुझ्या हातच्या पदार्थांची खिल्ली उडवतो. त्यावर टिका करतो. म्हणून माझी फजिती करायलाच तू मला हे सारे करायला सांगत आहे. हेच ओळखल ना तू मला. अग मी घरातले वातावरण खेळीमेळीचे राहावे म्हणून झटत असतो आणि तू भलता अर्थ काढते. इतक सुद्धा तू समजून घेउ शकली नाही मला.” इमोशनल ब्लॅकमेलींग अँड ऑल.

“नाही रे माझ्या शोन्या. मला अस कशाला वाटेल? तू तर अगदी जॉली व्यक्तीमत्व आहे म्हणूनच तर तुला जॉलीसारखा फराळ करायला सांगितले. तू फराळ कर मी वातावरण सांभाळते.” आमच्या घरातला मनिंदरसिंग आज भलताच फॉर्मात होता, अगदी तेंडुलकरी थाटात बॅटींग करीत होता. क्रिकेटच्या इतिहासात मनिंदरच्या नावावर एखादे शतक वगेरे आहे का याचा शोध घ्यायला हवा. माझी सपेशल हार होत आहे असेच दिसत होते. अकराव्या क्रमांकावर बॅटींगला येनारा बॅट्समन जर का शतक ठोकायला लागला तर समोरच्या संघाची हार पक्की असते. मलाही तेच चित्र दिसत होते तेंव्हा हार कबूल करण्याशिवाय पर्याय नव्हता.
“अग तुला ठाउक आहे ना मला साधा चहासुद्धा करता येत नाही. एकवेळ अभिषेक बच्चन अॅक्टींग शिकून घेइल पण मला फराळाचा पदार्थ बनवायला जमनार नाही. मी हात जोडतो बाई.” मी तिच्या समोर हात जोडून गुडघ्यावर बसलो. तिच्यापुढे हात पसरले, बाजूलाच पडलेली माझी कॅप हातात घेऊन पुढे बोलू लागलो.
“माझी कॅप माझी इज्जत, मान्य आहे ती अशीच कुठेही धुळ खात पडली असते. ही कॅप तुझ्या पायावर ठेवतो, तुझी हात जो़डून माफी मागतो पण पदार्थ कर असे अभद्र शब्द तुझ्या मुखातून बाहेर पडू देउ नको. मी चुकलो. परत कधीही तू केलेल्या कुठल्याही पदार्थाला नाव ठेवनार नाही. पदार्थ पूर्णपणे बिघडला तरीही हूं का चूं करनार नाही. चकलीचा लाकडी ठोकळा होउ दे, शंकरपाळ्याचे वर्तमानपत्र होउ दे, अनरशाचा लाडू होउ दे लाडवाचा चिवडा होउ दे, चिवड्याचा शिरा होउ दे. कशाचे काहीही होउ दे मी काहीही बोलनार नाही. तुला वचन देतो माझे राणी या तोंडातून ब्र सु्दधा निघनार नाही.”
“अशी हार नाही मानायची माझ्या राजा. आपल्या बाजीरावाला असे हारलेला बघून कुठल्या काशीबाईला आनंद होइल. मी शिकविते तुला, तू काही काळजी करु नको काही लागलेच तर यु ट्युब आहेच मदतीला.”

बाजीराव काय, काशीबाई काय, अरे काय चालले होते. माझा जॉली करायचाच असा ठाम निश्चय हीने केला होता. मी हतबल होतो, गुडघ्यावर बसून तिच्याकडे बघत होतो. तिने तिचा हात देउ केला होता. हा चाळीशीतला रोमिओ आपल्या जुलिएटला फूल देउन प्रेम मागण्याएवजी हातात कॅप घेउन भीक मागत होता. काय करावे सुचत नव्हते हे आव्हान कसे स्वीकारायचे. तेवढ्यात स्वयंपाक घरातून भांडे पडल्याचा आवाज आला. धडाधडा भांडे आपटल्यासारखा आवाज येत होता. त्या आवाजात तिचा चेहरा धूसर होत होता.

आणि मला जाग आली. बापरे केवढे भयंकर स्वप्न पडले होते. सकाळी सकाळी अंगाला घाम फुटल्यासारखे वाटत होते. एक बरे होते सारे स्वप्न होते केवढा घाबरलो होतो मी. रविवारी सकाळचे आठ वाजले होते. सकाळचे स्वप्ने खरे होत नाही रविवार सकाळचे तर नाहीच नाही. मी ब्रश केला आणि चहाची वाट बघत डायनिंग टेबलवर जाउन बसलो. चहा आला, सोबत बिस्किट सुद्धा आले. एफएमवर ‘हर फिक्र को धुव्वेमे उडा..’ गाणे चालू होते. कस कळत ना या रेडीयोवाल्यांना. मी सुद्धा चहातून निघनाऱ्या वाफेसोबत माझे स्वप्न दूर उडून जात आहे अशीच कल्पना करीत होतो.
“दिवाळी जवळ आलीय.”
“हो, पंघरा दिवस राहिलेत नाही.”
“आपल काय ठरल होत तुझ्या लक्षात आहे ना?”
“काय?”
“यावेळेस दिवाळीला फराळाचा एक पदार्थ तू बनवायचा.” माझा जॉली झाला होता.

हा लेख या आधी मराठी कल्चर आणि फेस्टीवल्सच्या दिवाळी अंकात प्रकाशित झाला होता.

पुर्वप्रकाशित

MCF चे फेसबुक पेज

नूतन वर्षाभिनंदन २०१८

चला मंडळी सतराव संपून अठराव लागतेय म्हणजे आता आणखीन जोष, जल्लोष उत्साह हवा. मित्रहोच्या सर्व वाचकांना नवीन वर्षाच्या शुभेच्छा या वर्षात असे काही वाचण्यात यावे ज्याने तुमच्या जगण्याला दिशा मिळावी, असे काही वाचण्यात यावे की काहीतरी आत दडलेले बाहेर यावे, असे वाचण्यात यावे की हास्याची कारंजी उडावीत. कुण्या मित्राच्या मॅरॉथानचे फोटो बघून तुम्हालाही पळण्याची किंवा चालण्याची स्फूर्ती मिळावी, कुणाचे तरी नाटक बघून तुम्हालाही नाटक करायची इच्छा व्हावी, कुणाला गिर्यारोहण वगेरे करताना बघून तुम्हालाही आयुष्यात काहीतरी साहसी करायची उर्मी निर्माण व्हावी ही सदिच्छा. हल्लीच्या काळातील काही नवीन शुभेच्छा एक दिवस तरी न्यूज चॅनेलवर असा जावा की त्यात ब्रेकींग न्यूज नसाव्यात, एक सकाळ अशी असावी की ज्यादिवशी गुड मॉर्निंग किंवा शुभ सकाळचा मेसेज नसावा, एक दुपार अशी जावी की कुठलाही मार्केटींग वाल्यांचा कॉल न यावा, एक रात्र अशी जावी की ज्या दिवशी राजकारणावरील टुकार चर्चेमुळे डोक्याला ताप न व्हावा. बाकी नेहमीचे आहेच विनोदी आवडनाऱ्याला विनोदी वाचायला मिळेल, गंभीर वाचनाऱ्यांना गंभीर वाचायला मिळेल, काव्यप्रेमींना उत्तम कविता वाचायला मिळतील, उत्तमोत्तम कथा लिहील्या जातील आणि वाचल्या जातील. सांसारीक आयुष्यातले सांगायचे तर लग्नाळू मुलांमुलींचे लग्न जमतील, नोकरी शोधनाऱ्याला नोकरी मिळेल, कॉलेजात सुंदर फ्रेशर येइल, ती तुम्हाला रोज स्माइल देइल, कुणी आवडीचा मुलगा प्रपोज करेल, २०१७ मधे प्रपोझ केलेली मुलगी २०१८ मधे होकार देइल. शाहरुखच्या फॅनची शाहरुखशी भेट होइल तर सलमानच्या फॅनची सलमानशी. शेवटी काय ज्याला जे जे हवे ते ते सारे मिळो, इश्वर तुमच्यावर मुक्त हस्ताने सुखाची उधळण करो हीच सदिच्छा.

तसा एक वेगळा विचार सुद्धा डोक्यात आला. आजचे आपले जगणे लॅपटॉप, मोबाइल टिव्ही आणि इंटरनेटच्या जाळ्यात कुठेतरी अडकलेय. आपले जगणे त्या आपणच शोधलेल्या फुटकळ गोष्टींवर अवलंबून झालेय. त्याशिवाय जगण्याची कल्पनाच करु शकत नाही. काही अर्थी ते गरजेचे सुद्धा आहे. आजच्या काळात जगायचे असेल तर डिजीटल निरक्षरता ठेवून जगणे कठीण आहे. हे सारे हवेच पण येत्या नवीन वर्षात एक दिवस नो डिजीटल डे म्हणून जगून बघा किंवा डिजीटल उपवास ठेवून बघा. खरेच स्वतःच स्वतःला हे आवाहन देउन बघा मी एक दिवस असा जगून दाखवील. तसे कठीण नाही करु शकता. मग करताय ना असा संकल्प.

२०१७ या वर्षात मित्रहो ब्लॉगवर एकूण तेरा ब्लॉग पोस्ट झाल्या म्हणजे आपल्या महीन्याला एक संकल्पाप्रमाणे एक जास्त. दरवर्षीप्रमाणे या वर्षीही लिखाण नवनवीन वाचकांपर्यंत पोहचले. सात हजाराच्या वर लोकांनी पंधरा हजाराच्यावर हा ब्लॉग बघितला. दोन हजाराच्या वर व्ह्यू फक्त एकट्या डिसेंबर महीन्यात मिळाले. काही तांत्रिक अडचणींमुळे ब्लॉगवरील प्रतिक्रिया ब्लॉग प्रकाशित केल्यानंतर १४ दिवसांनी बंद करण्यात आल्या. तरी तुम्ही इमेलद्वारे तुमच्या प्रतिक्रिया कळवू शकता. २०१८ मधे सुद्धा तुमचा असाच प्रचंड प्रतिसाद लाभू द्या, ब्लॉगवरील लेख मराठी वाचनाऱ्या, मराठी वाचायला आवडनाऱ्या हजारो लाखो लोकांपर्यंत पोहचू द्या.

२०१७ मधे सापडलेले कॅरेक्टर म्हणजे जानराव जगदाळे. सिनेमाचे परीक्षण हे नेहमीच्या पठडीतले न करता सामान्य प्रेक्षकाला काय आवडते या भावनेतून केले तर कसे असेल अशी एक साधी कल्पना होती. हल्लीचे सिनेमा परीक्षण हे बरेच तांत्रिक असते म्हणजे छायाचित्रण किंवा संकलन फार उत्तम होते, पटकथा आटोपशीर नव्हती वगेरे वगेरे. पण सिनेमा बघनाऱ्यावर सर्वसामान्यावर या साऱ्याचा एकंदरीत परिणाम काय होतो हे त्यात येत नाही. हे साधारण व्यक्तिमत्व सिनेमाप्रेमी परंतु केवळ मनोरंजानासाठी सिनेमा बघनारे, अशा व्यक्तीची सिनेमातून मनोरंजन व्हायलाच व्हावे हीच किमान आणि कमाल अपेक्षा. मनोरंजानाच्या त्याच्या आपल्या कल्पना आहेत. ही कल्पना वेबसिरीजसाठी योग्य असेल असा विचार करुन काही वेब सिरीजवाल्यांशी त्याविषयी बोललो सुद्धा. परंतु ते व्यस्त असल्याने नंतर विचार करु असे उत्तर आले. तेंव्हा हे लिहून आपणच प्रकाशित करावे असा विचार केला आणि दंगल असा का पिक्चर रायते भाऊ हा लेख आधी ब्लॉगवर आणि नंतर मिसळपाववर टाकला. लेखाला दोन्हीकडे जबरदस्त प्रतिसाद मिळाला. लिखाणातला वऱ्हाडी ठसका आणि सिनेमाकडे बघायचा साधा सरळ विचार दृष्टाकोण सर्वांनाच खूप आवडला. एकंदरीत चार चित्रपटाची जानराव जगदाळे यांनी त्यांच्या पद्धतीने माहीती दिली त्यातले सर्वात जास्त गाजलेले आणि आवडलेले म्हणजे बाहुबलीचे परीक्षण. या वर्षी बाहुबलीसमोर कुणाचाच टिकाव लागला नाही.

२०१८ मधे काय लिहनार काय नाही याविषयी न लिहिलेलेच बरे. बऱ्याचदा काहीतरी ठरवून लिहण्यापेक्षा न ठरवून लिहलेलेच बरे असते. एक मात्र नक्की काहीतरी लिहित राहनार, नवनवीन प्रयोद करीत राहनार, नवीन धाटणीचे काहीतरी लिहित राहनार.

 

२०१७ मधे मित्रहोवरील माझे आवडते लिखाण (जानराव सोडून)

जिता असल्याचा दाखला

डॉ वाटमारे आणि ढेरपोट गोम्स

स्टार्टअप सौदा आणि सौदेबाज

मित्रहोवरील काही गाजलेले जुने लेख

मी कार घेतो

ओबामा आला रे आला

तिचे न येणे

मर मर बॅचलर

नूतन वर्षाच्या मनःपूर्वक शुभेच्छा !!!!! दोन हजार अठरा हे वर्ष आनंदाचे सुखाचे समाधानाचे आणि उत्तमोत्तम वाचनाचे जावो हीच सदिच्छा !!

जानराव जगदाळे: येका संडासाची कथा

अमदा आमच्या सल्लू भाईची ट्यूबलाइट काही पेटली नाही, पार फ्युज उडाला. लइ बेक्कार वाटल जी. सालभर भाइच्या पिक्चरची वाट पायलीआन असा पचका झाला. सल्लू भाइनच असा पचका केल्यावर आम्ही कोणाचे पिक्चर पाहाचे? आता टायगर येउन रायला हाय. तसा खिला़डी भारी हाय, मस्त फाइटा मारते पण तो बी फायटा गियटा माराच्या सोडून संडासवाला पिक्चर घेउन आलता. ज्यान हवेत उडी मारुन कोणाले हवेतच उचालाच तो संडासात बसाच्या गोष्टी सांगत होता. हे का टाकीजमंधी जाउन पाहाची गोष्ट हाय? आपण तर तवाच ठरवल हे अस पिक्चर पाहाचच नाही. नाही पायल म्या, तिकड भटकलो बी नाही. पण म्हणते ना नशीबात जे असन ते चुकत नाही. टाकीजमंधी नाही पण टिव्हीवर हा पिक्चर पाहाच लागला ना बाप्पा. दूरदर्शनवरच आलता तवा का करता पायला पिक्चर.

या पिक्चरमंधी येकच विलन हाय तो हाय संडास. बंद्या पिक्चरमंधी जो तो येकच गोष्ट बोलत रायते संडास, संडास आन संडास. माणसाले हागवण लागली तर तवा तो बी येवढ संडास, संडास करत नसन जेवढ या पिक्चरमंधी संडास संडास हाय. हिरो हिरोयीन भेटते तेबी संडासात म्हणजे रेल्वेच्या संडासाच्या भायेर. हे तर गणित मले काही समजलच नाही. नाही तवा ते हिरोइन रात्री अपरात्री हिरोले भेटाले जाते, मंग ये दोघबी रेल्वेत कायले जाते. संडासात धसाले. येका बारावी पास अनपढ गवार पोट्टयाले मस्त शिकलेली गोरी गोमटी शयरातली वाटन अशी पोरगी भेटते. साल आमच्या कालेजात या अशा पोरी आमच्या सारख्या गाववाल्याकड ढुकुणही पाहत नव्हत्या. पुरणाच्या पोळीसंग कोणी मिरचीचा ठेचा देइन का? पिक्चरमंधी काहीबी दाखवते. इतकी शिकली सवरलेली पोरगी ते येवढबी पाहात नाही का आपल्या सासरी संडास हाय का नाही. बर तिन नाही तर तिच्या घरच्यायन तरी पाहाले पायजे का नाही? आता कोठबी पोरगी द्याची म्हटली का घरदार, शेतीवाडी पायतोच न जी आपण. तिचा काका सनी लियोनीची चवकसी करते पण ज्याची चवकसी कराची त्याची नाही करत. जाउ द्या आजकालच्या पिक्चरमंधी काय खर नाही. जे गडबड व्हाची ते होते आन त्या शिकल्या सवरल्या पोरीच लगन बिना संडासाच्या घरात होते. अशा बिना संडासाच्या घऱात शिकल्या सवरल्या पोरीच लगन झाल तर तिचे का हाल होते हे पाहाच असन तर हा पिक्चर पाहा. हे त्याचीच गोष्ट हाय.

आता घरात संडास नाही तर का कराच, सकाळ उठून कोठ जाच. साऱ्या पंचायती निस्तरता येते पण हे नाही. माणूस सारे सोंग आणू शकते पण हे कस आणता येइन? आता त्या हिरोइनच तरी का चुकल जी. कोणाले सवय नाही तर त्यान का कराच? त्या पोरीच येकदम बराबर होत, चुकल त्या हिरोचच. नाही आयकत बाप तर त्यान आपल्या बापाले ठासून सांगाले पायजे व्हत म्या घरात संडास बनवनार म्हणजी बनवनार, बस काम खल्लास, फालतू भानगडी पायजेनच कायले. गोष्टी अशा शिद्दया होइन तर तो पिक्चर रायते का? तो हिरो येवढा मोठा खिलाडी हाय पण बापाले पायल का त्याची टरारते. मंग का करन रोज नवीन नवीन जुगाड करत रायते. अशा कामात जुगाड जमते का जी? आता गावातल्या बाया, त्यायन दिली असती त्या पोरीले साथ तर का बिघडल असत. पण नाही ह्या आपलीच लावते. ते बिचारी पोरगी येकटी पडते जी. तिचा नवरा जुगाड करत रायते आन हे त्याच्या मांग मांग हिंडत रायते. आमचा विलन संडास लय भारी तो काही आयकत नाही. आन येक दिस असा हिसका देते का बस. हिरोले पक्क समजते बापू आता काही जुगाड करुन भागनार नाही. आता काहीतरी मोठ ठोस अस करा लागन. याले म्हणते विलन, येक शब्द बोलत नाही पण जे बोलाच ते बराबर बोलून जाते. अमदाचा तो विलेनचा अवार्ड संडासलेच द्याले पायजे. बर पहाड नाही हालवाचा तर आमच्या खिलाडीले घ्यायचच कायले कोणीबी ऐरागैरा नथ्थू खैरा चालला असता. आता खिलाडीनच मनावर घेतल्यावर मंग कोणच काम रायते जी. तो काहीबी करु शकते आपल्याले मालूमच हाय. बंदीकड बोबबोंब होते, शियेम पावतर गोष्ट जाते. आता इतकी बोबाबोंब झाल्यावर सरकारले संडासं बांधून द्याच लागते.

हागीणदारीची लय कटकट रायते जी गावात. असा हागीणदारी मुक्त गाव बोर्ड रायते आन त्याच्याच खाली पोट्टे बसले रायते. कणच्याबी गावात जाच म्हटल का पयले हागीणदारीच लागते. लइ बेक्कार दिसते जी ते. गावाले लागून वावर रायते ना त्या वावराले खारी म्हणते. असा खारीवाला कास्तकार तर लय म्हणजे लयच परेशान रायते. आता खारी म्हटली का ढोरगिर धसतेच, तो तरास तर रायतेच पण येकवेळ ढोर परवडल पण माणूस नको अशी हालत रायते. आमच्या लक्षुमनकडबी खारी होती. त्यान कुप घालून पायला पण गाववाले काही आयकत नव्हते. त्यान सोलर फेंसीग केल तर वावरात जान बंद झाल पण त्याच्या वावराच्या रस्त्यावरच बायान गोदरी केली. आता बोला. ग्रामपंचायतीन संडास बांधून देल्ले तरी दोनचार बाया होत्या ज्या सकायी उठून तिकडच जात होत्या. त्यान सरपंचाले सांगून पायल तर सरपंचान हात वर केले माय काम होत संडासं बांधाच म्या ते केल बाकी मले काही सांगू नको. त्यान धुऱ्यावर उभ राहून बायायले हटकल आन सांगतल तुम्ही जर का आता इकड दिसल्या तर कोर्टात केस करीन. सरड्याची धाव कुपापावतर तशी गाववाल्यायची धाव कोर्टापावतर. काही झाल का कोर्टात केस कराचीच हौस रायते. लक्षुमन हुशार गडी हाय त्याले मालूम होत बाया काही आयकाच्या नाही आन कोर्टा गिर्टात जाच्या नुसत्या बोलाच्या गोष्टी हायेत आपल्यालेच काहीतर करा लागन. मंग त्यान आपल्या पद्धतीनच सारा मामला निपटवला. त्यान गावात बोंब करुन देली का गावाकड बी चोऱ्या वाढल्या म्हणून आता शयरावाणी गावात बी जिकड तिकड छुपे कॅमेरे लागले.

लक्षुमनच काम तर झाल, बाया आयकल्या पण माणसायच काय त्यायले कोण समजावून सांगनार. म्हणूनच मले समजत नाही नुसते संडासं बांधून काम भागल असत तर कवाच झाल असत जी, पण लोकायले कोण समजावून सांगनार?

लिहनार
जानराव जगदाळे
ता. हिंगणघाट, जि. वर्धा